Bát Giác Liên

Còn gọi là độc diệp nhất chi hoa (một lá, một hoa) độc cước liên, pha mỏ (Thổ).

Tên khoa học Podophyllum tonkinense Gagnep. Thuộc họ Hoàng liên gai Berberidaceae.

A. Mô tả cây

Cỏ nhỏ sống lâu năm do thân rễ. Cao 30- 50cm. Rễ phát triển thành củ mầm, màu trắng, trong chứa nhiều tinh bột, trên mặt đất có một thân một lá, rất hãn hữu mới thấy trên một thân có hai lá. Lá hình 4 đến 9 cạnh nhưng phổ biến là 6 đến 8 cạnh, đường kính 12-25cm, mép có răng cưa nhỏ, khi non có vân, mạch chính 6 đến 8 hoặc 9 tùy theo số góc của phiến lá, cuống lá dài 13-18cm. Hoa mọc đơn độc hay từng 4-12 hoa ưên một cuống ngắn 3-4cm, 5 lá đài, 5 tràng màu đỏ, 6 nhị. Quả mọng, hình trứng, đường kính 12mm, màu đen, trong chứa nhiều hạt. Mùa hoa quả: tháng 3-5.

Bát giác liên và tác dụng của nó

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây bát giác liên mọc phổ biến ở những rừng ẩm thấp vùng núi cao mát như Lào Cai, Hà Giang, Tuyền Quang, Lai Châu. Đào củ vào mùa thu đông, rửa sạch đất cát, phơi hay sấy khô là được. Có khi dùng tươi.

C. Thành phần hoá học

Trong loài bất giác liên Dysosma pleiantha (Hance) Woodson người ta chiết được podophyl- lotoxin, desoxypodophyllin, astragalin, hyperìn, quexetín, kaempferitrin, và p sitosterol.

D. Công dụng và liều dùng
Hiện nay ở nước ta ít sử dụng, nhưng nơi nào dùng thường chỉ đề chữa rấn cắn sưng tấy, áp xe, mụn nhọt. Lấy củ giã nát nuốt lấy nước, bã

đắp lên vết rắn, rết cắn. Ngày dùng 1 củ chừng 8- 12g. Dùng ngoài không kể liều lượng.

Chú thích:

Tại Trung Quốc người ta xác định bát giác liên là Dysosma chengíi, tại Quảng Tây (Trung Quốc) nhân dân còn dùng cây Dysosma plelantha Woods cũng gọi ià bát giác liên với cùng một công dụng, chữa rắn cắn, nhưng thêm tác dụng chữa ho. Lá hình dáng hơi khác, nhiều cạnh hơn, có những góc ăn sáu vào phiến, hoa nhiều, hơn, thân rễ dài hơn. Cây này chúng tôi chưa thấy ở ta, nhưng có thể có vì nhiều tỉnh nước ta giáp giới với tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.