Bèo Hoa Dâu

Azolla imbricate (Roxb.) Nakai.

Tên đồng nghĩa: Azoila imbricata (Roxb.) Nakai

Tên khác: Bèo dâu.

Tên nước ngoài: Azolle (Pháp), Small water fern (Anh).

Họ: Bèo dâu (Azollaceae).

Mô tả

Loại dương xỉ, sống thuỷ sinh, nổi trên mặt nước. Thân rất ngắn mang rễ dài thành sợi hình chùm, không có rễ phụ. Lá xếp rất sít nhau thành hai hàng kết lợp, màu lục hoặc đỏ tía, chia 2 thùy, thùy trên nổi bất thụ, thùy dưới mỏng chìm trong nước, có tác dụng sinh sản.

Ô túi bào tử (bào tử quả) hình cầu. mang các túi bào tử to và nhỏ. Túi bào tử to mang nhiều phao nổi.

Loài Azolla caroliana Willd. có tán lá nhỏ hơn, màu tía hay lục, mặt trên lá có mụn nhỏ, rễ dài 5 cm.

Phân bố, sinh thái

Bèo hoa dâu có 2 loài là Azolla imbricate (Roxb.) Nakai và A.caroliana Wind, ở Việt Nam thường mọc lẫn với nhau. Loài thứ nhất có kích thước thường lớn hơn loài thứ 2. về nguồn gốc hiện chưa rõ, chỉ biết rằng chúng phân bố ở một số nước thuộc vùng Đông Á cho đến Đông Nam Á và Nam Á.

Bèo hoa dâu là một dạng sống đặc biệt trong ngành dương xỉ (Polypodiophyta). Toàn bộ cơ thể là một tán nhỏ gồm các lá xếp liền nhau, bên dưới có rễ và sống nổi trên những thuỷ vực nông, nước không chảy. Cây sinh trưởng phát triển mạnh trong vụ đông - xuân, khi có thời tiết được coi là lạnh nhất trong năm, sinh sản bằng bào tử và có khả năng tái sinh vô tính khoẻ từ những phần nhỏ của tản khi bị làm gãy ra. Người ta đã ứng dụng khả năng này để nhân giống bèo hoa dâu.

Bèo hoa dâu có khả năng cố định đạm ở trong nước. Do đó, người ta thường thả bèo hoa dâu vào ruộng lúa chiêm mới cấy với các mục đích: làm tăng độ phì cho đất; chống rét và chống cỏ dại cho lúa. Từ năm 80 của thế kỷ trước đến nay. bèo hoa dâu đã bị người nông dân lãng quên.

Bộ phận dùng

Toàn cây.

Tác dụng dược lý

1. Tác dụng lọc kim loại nặng của nước thải thành phố [Bennicelli et ai, 2004, Chemosphere, 51(1): 141 - 146]

Thả bèo hoa dâu trên môi trường nuôi có Hg2 Cr3+ hoặc CrO42  với các nồng độ 0,1; 0,5 và lmg/lít. Sau 12 ngày, sự phát triển của bèo giảm 20 - 31% so với lô đối chứng nhất là trong môi trường có Hg2+.

Mặt khác, hàm lương kim loại nặng trong môi trường giảm hẳn. Cr3+ giảm 74% trong môi trường l,0g/lít; giảm 100% trong môi trường CrO42 nồng độ 0,1 g/lít; Hg2+ giảm ít hơn.

Cùng với nồng độ kim loại nặng trong môi trường giảm, hàm lượng kim loại nặng trong bèo tăng từ 71 mg/kg lên 964 mg/kg. Hàm lượng Cr3+ trong bèo hoa dâu cao nhất so với CrO42 và Hg2+ ở cùng một nồng độ kim loại nặng lúc ban đầu.

2. Tác dụng kháng vi sinh vật và tác dụng lợi tiểu

Yếu.

3. Tác dụng trên hệ miên dịch

Bệnh viện Quân y 103 đã bào chế một chế phẩm là Phylamin từ bèo hoa dâu với tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ điều trị ung thư. 

Tính vị, công năng

Bèo hoa dâu có vị cay, hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải biểu, khu phong, lợi thấp.

Công dụng

Bèo hoa dâu được dùng trong nhân dân để chữa sốt, ho và bí tiểu tiện. Liều hàng ngày là 6 - 15g toàn cây, sắc uống. Dùng tươi, có thể đến 60g. Ngoài ra, bèo hoa dâu còn là nguồn phân xanh để bón cho lúa và làm thức ăn cho gia cầm.