Bầu Giác tía

Bầu Giác tía có tên đồng nghĩa :Chassalia curviflora (Wall, ex Roxb.) Thwaites, Psychotria curviflora Wall.

Tên khác ;Giàng sơn, hạc tất, xương sơn, cây mặt trắng.

Họ :Cà phê (Rubiaceae).

Mô tả

Cây nhỏ, cao 1 - 4 m. Thân nhẵn, cành non màu nâu đen, sau xám nhạt. Lá mọc đối, hình mác thuôn, dài 8-25 cm, rộng 2,5 - 7 cm, gốc tròn, đầu nhọn hoặc tù, mặt trên màu xám nâu, mặt dưới rất nhạt; cuống lá dài 1-6 cm; lá kèm nhỏ.

Cụm hoa mọc ở đầu cành thành xim, dài 2-10 cm; hoa nhiều, màu trắng, hồng hoặc tím, họng vàng; ống tràng hơi cong. Quả nạc, hình cầu, có đài tồn tại, màu đen.

Mùa hoa: tháng 4-7; mùa quả: tháng 8 -10.

Bầu giác tía và tác dụng chữa bệnh của nó

Phân bố, sinh thái

Chasallia Comm. là một chi nhỏ. Ở Việt Nam, chỉ có 2 loài, trong đó loài bầu giác tía thường gặp ở các tỉnh miền núi phía nam, gồm Kon Tum, Đắc Lắc, Lâm Đồng và đảo Phú Quốc tỉnh Kiên Giang (Võ Văn Chi 1997). Cây cũng phân bố rải rác ở một số nước nhiệt đới khác, như Ân Độ, Malaysia, Campuchia, Lào và Nam Trung Quốc.

Bầu giác tía là loại cây bụi ưa sáng và có thể chịu bóng tốt, thưòng thấy ở bờ khe suối dưới tán rừng hoặc ven rừng ẩm. Cây được trồng làm hàng rào, làm cành, thích nghi tốt với điều kiện được chiếu sáng trực tiếp, ra hoa nhiều. Bầu giác tía được nhân giống tự nhiên chủ yếu từ hạt. Cây trồng bị cắt tỉa nhiều lần vẫn có khả năng tái sinh. Trồng được bằng hạt hay phần gốc (còn rễ) sau khi đã cắt bỏ bớt phần thân và cành.

Bộ phận dùng

Toàn cây.

Tác dụng dược lý

Theo tài liệu nưốc ngoài, dịch hãm với nước sôi của lá bầu giác tía có tác dụng hạ sốt.

Tính vị, công năng

Theo y học cổ truyền, bầu giác tía có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, chỉ thống, khư phong.

Công dụng

Nhân dân ở một số tỉnh miền Trung thường dùng lá bầu giác tía chế thuốc uống chữa sốt rét với liều 10 - 20g, rễ chữa hắc lào, ho, đau đầu. Rễ bầu giác tía rửa sạch, thái nhỏ nấu với nước, cô đặc còn được dùng rửa vết thương, mụn nhọt, chống nhiễm khuẩn. Lá tươi giã nát, hơ nóng, đắp chữa sưng đầu gối ở Malaysia, rễ bầu giác tía cũng chữa sốt rét, nước sắc của rễ chữa ho. Rễ và lá bầu giác tía đáp ngoài, chữa đau đầu, vết thương, mụn loét.