Thạch Sùng

Thạch Sùng có tên khác: Thạch thùng, mối rách, bích hổ, vương khải.

Tên nước ngoài: House lizard (Anh), margouillat (Pháp).

Họ: Tắc kè (Gekkonidae).

Mô tả

Loài bò sát cỡ nhỏ. Thân hơi dẹt, dài 8 - 12 cm (kể cả duôi). Đầu to, mõm tròn, lưỡi dài, mắt nhỏ, con ngươi dọc. Chân có ,5 ngón xoè rộng, mặt dưới có màng dính để bám chắc. Đuôi dài, tày, thuôn dần thành mút nhọn. Da nhẵn hoặc có vảy rất nhỏ, màu trắng ngà hoặc xám đen, bụng trắng hoặc vàng nhạt.

Phân bố, sinh thái

Thạch sùng phân bố ở những vùng nhiệt đới. Ở Việt Nam, thạch sùng có ở khắp nơi từ đồng bằng đến miền núi, cả miền Bắc lẫn miền Nam. Sống ở tường và trần nhà ở. Ban đêm, rời khỏi chỗ ẩn nấp, kiếm mồi dưới ánh đèn. Ản muỗi, ruồi, bướm, kiến cánh... Đẻ trứng. Thạch sùng nhút nhát, khi gặp nguy hiểm có thể tự đứt đuôi ra, rồi mọc lại sau một thời gian. Do đó khi bắt thạch sùng không được cầm đuôi. Nó không có chất độc như nhiều người lầm tưởng.

Bộ phận dùng

Cả con thạch sùng được dùng trong y học cổ truyển và kinh nghiệm dân gian vói tên thuốc là thủ cung. Dùng sống hoặc phơi, sấy khô, không phải chế biến.

Thành phần hoá học

Thạch sùng chứa protiđ, lipid với hàm lượng khá cao, lecithin, cephalin và nhiều chất khác. Có tài liệu cho rằng chất béo của thạch sùng và chất béo của tắc kè có một số chất giống nhau.

Tính vị, công năng

Theo các tài liệu cổ, thạch sùng có vị mặn, tính hàn, hơi có độc, vào 2 kinh tâm và can, có tác dụng trừ phong, giảm đau, làm se, giải độc, tiêu hòn cục.

Công dụng

Theo kinh nghiệm dân gian, thạch sùng được dùng chữa bệnh tràng nhạc (lao hạch). Người ta bắt những con màu trắng, để sống, cho vào chuối mà nuốt chửng. Mỗi ngày dùng 1-2 con. Hoặc đem thạch sùng chặt bỏ đầu và đuôi, cắt thành nhiều miếng, rồi bọc trong bột gạo nếp mà nuốt. Có người còn cho rằng không để người bệnh biết là nuốt thạch sùng sống thì mới có tác dụng (!). Dùng ngoài, lấy thạch sùng ngâm rượu hùng hoàng trong 7-10 giờ, vớt ra, đốt tồn tính, tán nhỏ, rắc chữa sâu quảng (Vũ Văn Kính).

Theo tài liệu nước ngoài, ở Trung Quốc, người ta cũng dùng thạch sùng sấy khô, tán bột, uống mỗi lần 0.2 g với rượu để chữa tràng nhạc mới phát. Thạch sùng (7 con, nướng chín), thiên nam tinh (50 g), bạch phụ tử (50 g). Tất cả thái nhỏ, sao vàng, tán và rây thành bột mịn, luyện với mật ong làm thành viên bằng hạt đỗ xanh. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 7 viên với rượu hâm nóng. Nếu thấy toát mồ hôi là thuốc đã có nhọt, trúng phong, nhức dầu, bán thân bất toại, viêm hiệu quả. Chữa bệnh uốn ván. 

Bột thạch sùng còn chữaa thần kinh suy nhược, mụn, khớp, đau dạ dày, đau ruột.