Sâu Dâu

Sâu Dâu có tên khác: Nhậy dâu.

Tên nước ngoài: Mulbeưy worm (Anh), ver de mũrier (Pháp). Là ấu trùng của con xén tóc dâu (Apriona germari Hope).

Họ: Xén tóc (Cerambycidae).

Mô tả

Toàn thân mềm nục, con nhỏ bằng đầu đũa, con to có thể bằng ngón tay, đài 3-5 cm, màu trắng như sữa. Đầu hơi tròn dẹt, hàm trên khoẻ, phần ngực có những điểm chấm nhỏ màu nâu đỏ, phần bụng chia đốt. Chân rất nhỏ, có khi không rõ.

Phân bố, sinh thái

Xén tóc phân bố ở một số nước châu Á. Con cái đẻ trứng vào các khe hở, kẽ nứt của thân cây dâu. Trứng nở thành ấu trùng (sâu non) đục lỗ chui vào bên trong thân và lớn dần ở đó. Sâu gặm lõi gỗ phát ra tiếng cọt kẹt.

Bộ phận dùng

Toàn con sâu, có tên thuốc trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian là tang đố trùng. Dược liệu thu được bằng cách tìm những lỗ thủng trên thân cây dâu, có phân đùn ra ngoài, cắt lấy và chẻ dọc để lấy sâu. Chỉ dùng những con to là những con trưởng thành. Dùng ngay hoặc phơi, sấy khô. Phân sâu dâu cũng được dùng.

Tính vị, công năng

Sâu dâu có vị ngọt, mặn, béo, có mùi thơm (khi sao), tính ấm, không độc, có tác dụng tiêu tích, tiêu độc, giảm ho, cầm máu.

Công dụng

Sách Nam dược thần hiệu của danh y Tuệ Tĩnh đã ghi sâu dâu (nam 7 con, nữ 9 con) nấu với gạo nếp thành cháo, ăn làm 3 lần trong ngày để chữa nốt đậu nung mủ không đầy.

Theo kinh nghiệm dân gian, sâu dâu (3-5 con) cho vào một chén nhỏ cùng một ít mật ong, hấp chín rồi nghiền nát cho trẻ uống làm nhiều lần trong ngày. Chữa cam còm, đau mắt có nhiều dử, chảy nhiều nước mắt, lở mũi, lở miệng, ho sốt, kinh phong. Sâu dâu nướng qua cho vào rượu trắng ngâm trong nhiều ngày, uống chữa suy nhược, gầy vếu, hay mỏi mệt. Thuốc thích hợp với cơ thể người cao tuổi. Nếu nướng sâu vàng giòn, tán bột, trộn với mật ong, uống lại chữa ho. Phụ nữ bị băng huyết, lấy sâu dâu nướng cho gần cháy đen, tán bột, uống với rượu hâm nóng, mỗi lần 4 - 6 g. Ngày 2 - 3 lần.

Phân của sâu dâu (miền nam gọi là bù xè) sao vàng, tán bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 4 g với rượu chữa hậu sản ra máu, băng huyết. Nếu trộn phân sâu với nước làm thành viên bằng hạt nhãn, uống mỗi lần 1 - 2 viên vói nước cơm lại chữa hậu sản đi lỵ nhiều lần trong ngày.