Nắp Ấm Hoa Đôi

Nepenthes mirabilis (Lour.) Druce

Tên đồng nghĩa: Phyliamphora mirabiHs Lour. Nepenthes phyliamphora Willd.

Tên khác: Trư lưng, bình nước.

Họ: Nắp ấm (Nepenthaceae).

Mô tả 

            Cây leo, sống một năm, cao 0,5 - 2m. Thân mành, hình trụ, màu xanh lục nhạt. Lá mọc so le, hình bầu dục - thuôn, thường dài 10 - 25 cm, có cuống khá dài nửa ôm thân và có cánh, gốc thuôn, đầu kéo dài thành cuống mảnh mang một phần hình trụ phình lên như cái bình có nắp tròn, bên trong có nhiều tuyến tiết, hai mặt cỏ những đốm tía, mép nguyên hoặc hơi khía răng, gân phụ 5 - 7 đôi có nhiều gân ngang song song; tua cuốn ngắn hoặc dài bằng lá.

          Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành chùm mảnh, dài 20 - 40 cm; cụm hoa đực có nhiều nhị xếp thành hai dãy; cụm hoa cái có bầu hình trứng hoặc elip, phủ lông trắng.

         Quả nang dài 1,5-3 cm, màu nâu, khi chín nứt thành 4 mảnh; hạt mành và dài.

         Mùa hoa: tháng 5-12.

Phân bố, sinh thái

       Họ nắp ấm (Nepenthaceae) ở Việt Nam chỉ có 1 chi Nepenthes L. với 4 loài. Loài nắp ấm hoa đôi trên mới thấy phân bố rải rác từ Quảng Trị trở vào (gồm các tỉnh: Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế (Nam Đông), Quảng Nam; Bình Định (Quy Nhơn, Phù Mỹ); Đồng Nai, Tp. Hồ Chí Minh (Bình Chánh); Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo); Bạc Liêu; Cà Mau; Tây Ninh (VỌG. Lò Gò - Xa Mát). Cây cũng phân bố ở Nam Trang Quốc, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia và Philippin.

       Nắp ấm hoa đôi là cây ưa sáng, cây thường mọc lẫn với các cây bụi nhỏ hoặc cỏ cao, ở nơi đất chua, hơi trũng, có thể ngập nước ít ngày vào mùa mưa. Loại quần hệ thường gặp nắp ấm mọc là các truông gai cây bụi hoặc dưới tán rừng cây họ dầu (Lò Gò - Xa Mát). Cây ra hoa quả nhiêu hàng năm. Khi quả già tự mở để hạt rơi vãi ra xug quanh. Cây tái sinh tự nhiên từ hạt tốt, cộng với khả năng đẻ nhánh ở gốc, nên đôi khi chúng mọc thành đám, khó phân biệt giữa các cá thể.

Bộ phận dùng

       Toàn cây.

Tác dụng dược lý

         Cao toàn bộ cây nắp ấm hoa đôi có tác dụng ức chế tụ cầu khuẩn vàng (Viart c. et al., 2004). Tính vị, công năng

        Nắp ấm hoa đôi có vị ngọt nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp.

Công dụng

        Nắp ấm hoa đôi được dùng chữa tiểu tiện ra cát sỏi, viêm gan vàng da, viêm loét dạ dày tá tràng, huyết áp cao, trẻ em ho gà. Ngày dùng 20 - 40g thuốc khô hay 40 - 80g thuốc tươi, sắc uống [Lê Trần Đức, 1997: 878],