Cây Đầu Heo

Garuga pinnata Roxb.

Tên khác: Móng heo, trám mao.

Họ: Trám (Burseraceae).

Mô tả

Cây to, cao 20 - 30m. Thân thẳng, đường kính khoảng 75 - 80 cm. Cành mập, có lông ngắn khi non, sau nhẵn, vỏ màu tro hoặc hoi nâu đỏ. Lá kép hình lông chim lẻ, mọc so le, gồm 9 - 10 đôi lá chét, hình mũi mác lioặc thoi dài, gốc tròn, đầu có mũi nhọn ngắn, mép có răng cưa hoàn toàn hoặc chỉ ở gần đầu lá, lúc non có lông, sau nhẵn.

Cụm hoa thành chùy dài 15 cm hoặc hơn, có lông; hoa màu vàng hoặc hồng, có mùi thơm; đài hợp có răng phủ lông nhung; tràng có cánh hơi dài hơn đài; nhị 10, chỉ nhị hơi phình ở gốc, bao phấn ngắn; bầu nhẵn hoặc có ít lông.

Quả hạch hình cầu, nhẵn, màu vàng lục, hơi chua, ăn được; 1 hạt.

Mùa hoa quà: tháng 1-3.

Phân bố, sinh thái

Chi Ganiga Roxb., họ Trám (Burseraceae) có 2 loài ở Việt Nam. Trong đó, cây đầu heo có vùng phân bố khá rộng rãi, từ Sơn La, Hoà Binh, Hà Tây, Ninh Bình đến các tỉnh ở Nam Trung Bộ như Khánh Hoà, Ninh Thuận, Đồng Nai. Trên thế giới, loài này có ở Nam Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia và Philippin. 

Cây đầu heo thuộc loại gỗ lớn, thường mọc rải rác ở rừng kín thường xanh, đôi khi thấy cả ở rừng hỗn giao cây lá rộng và tre nứa, ở độ cao tới gần lOOOm. Là loài cây gỗ mọc nhanh, có thể cao tới 3Om và cùng với một số loài cây gỗ khác tạo thành tầng tán (đôi khi là tầng vượt tán) của rừng. Cây có hệ thống rễ cọc và rễ bạnh vè phát triển nên ít khi bị đổ vì giông bão. Cây đầu heo rụng lá hàng năm vào mùa đông, đến đầu mùa xuân ra hoa trước khi ra lá, nên dễ nhận biết từ xa. số lượng quả hàng năm của cây rất nhiều, tái sinh tự nhiên từ hạt, cây con ưa bóng, sau lớn lên trở thành cây ưa sáng.

Cây đầu heo có nhiều công dụng, bên cạnh việc sử dụng làm thuốc, gỗ dùng trong xây dựng nhưng không chịu được nước, quả ăn được, nhựa (gôm) có thể dùng làm hương (nhang).

Bộ phận dùng

Lá.

Tính vị, công năng

Hoa có mùi thơm của hạnh nhân đắng, thịt quả có vị chua, giúp tiêu hóa. vỏ thân có vị chát, tính mát; có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trừ mủ, sinh cơ.

Công dụng

Cây đầu heo mới được dùng theo kinh nghiệm dân gian. Lá sắc uống để chữa bệnh suy nhuợc, nhựa mủ trộn với mật ong uống trị hen suyễn.

Ở Trung Quốc, vỏ cây được dùng trị bỏng lửa, mụn nhọt, lở loét.