Bưởi bung

Còn có tên là cây cơm rượu, cát bối, co dọng dạnh (Thái). Tên khoa học Glycosmis pentaphylla Corr. (Gỉycosmis cochinchinensis (Lour.) Pieưe ). Thuộc họ Cam Rutaceae. Trong nhân dân thường dùng tên bưởi bung để chì hai cây: Cây có tên khoa học và mô tả sau dây, một cây nữa có lá đcm nguyên sẽ giới thiệu trong phẩn chú thích và có tên khoa học là Acronychia laurifolia Bl. thuộc cùng họ.

A. Mô tả cây

Cây nhỏ, cao l-3m, có thể cao tới 6m, cành đỏ nhạt, nứt nẻ. Lá kép gồm từ 3 đến 7 lá chét, ít khi có một, dài từ 6-6 cm, rộng từ 2 đến 5cm, mép nguyên, hoặc hơi răng cưa. Hoa trắng hay trắng xanh nhạt, mọc thành chùm tán ở đầu cành hay kẽ lá phía ngọn cây. Quả hình cầu, như quả quất, khi chín có màu hồng (Hình 42). Mùa hoa quả: Tháng 11-3.

Cây bưởi bung và tác dụng chữa bệnh của nó

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây bưởi bung mọc hoang dại ở khắp nơi trong nước ta, ở những nơi bờ rào, đất hoang hay rừng núi. Người ta dùng rễ và lá, thu hái gần như quanh năm. Thường dùng tươi, có thể phơi khô dùng dần. Một số nơi hái cành mang lá phơi khô.

C. Thành phần hóa học

Trong cành và lá có chứa tinh dầu, mùi thơm dễ chịu. Gần đây người ta đã phân tích thấy trong bưởi bung có các ancaloit mang tên dictamin C12H902N độ chảy 132°, skimmiamin C|4H1304N độ chảy 175°, kokusaginin C|4H1304N độ chảy 168°, noracromyxin C19H1703N độ chảy 198-200°, arborin C16H|402N độ chảy 150-152°, arborinin độ chảy 175°, glycorin C H ON độ chảy 145-147°, glycosminin Ct5H12ON độ chảy 249°. Ngoài ra còn chất glycosmin là chất veratroylsalixin C22H2tjO]2 có trong lá non và nụ hoa với hàm lượng 0,2%. Cấu trúc của những chất đó rất gần nhau và đã được xác định như sau: Mới đây từ bưởi bung người ta còn chiết được một chất glycozolin, dẫn chất từ carbazol.

D. Tác dụng dược lý

Trong ống nghiệm, bưởi bung tỏ ra có tính chất kháng sinh mạnh đối với vi khuẩn Strepto- coccus, Staphyllococcus 209P và Bacillus subtilis.

E.Công dụng và liều dùng

Bưởi bung là một vị thuốc được dùng trong nhân dân làm thuốc giúp sự tiêu hóa, phục hồi sức khỏe của phụ nữ sau khi sinh nở, dùng ngoài phối hợp với một số vị thuốc khác làm thuốc sát trùng lên da. Uống trong ngày, dùng 6 đến 16g lá khô, dưới dạng thuốc sắc.

Đơn thuốc có vị bưởi bung

Phụ nữ kém ân, da vàng sau khi sinh nở. Lá bưởi bung sao vàng 10g. Thêm 400ml nước vào, sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.

Mụn ổ gà mọc ở bẹn, nách, thối loét lâu ngày, ăn vào tới xương:

Lá bưởi bung ( Glycosmis pentaphylla )một nắm chặt, lá ổi một nắm chặt, lá thổ phục linh một nắm. cả ba vị rửa sạch, thái nhỏ, lấy lá chuối non hơ nóng cho mém, gói thuốc lại, to nhỏ tùy theo mụn nhọt. Mặt nào định đặt lên mụn thì châm nhiều lỗ cho nước dỗ thấm vào mụn.